Aan de VKKL (Vereniging Kleine Kernen Limburg) is gevraagd achtergrondinformatie aan te leveren ter duiding van de stelling ‘dorps- en wijkraden moeten door de bevolking worden gekozen’.
Graag willen we hierbij wat dieper ingaan op de ontstaansgeschiedenis van dorps- en wijkraden, hun oorspronkelijke rol en hoe die rol vervolgens als gevolg van allerlei maatschappelijke ontwikkelingen sterk is veranderd.
Ontstaan dorps- en wijkraden
In Noord-Limburg zijn veel dorps- en wijkraden ontstaan in de jaren 80 en 90 als gevolg van een proces van bestuurlijke vernieuwing. Inspraak van bewoners in dorpen en wijken kwam toen volop in de belangstelling te staan. Daarvoor waren wel representatieve organisaties nodig, die namens de burgers konden reageren op gemeentelijke plannen en projecten. Hierdoor zijn door diverse Noord-Limburgse gemeenten in korte tijd veel dorps- en wijkraden opgericht. Een tweede golf van nieuwe dorps- en wijkraden ontstond in de jaren 2000, toen in Noord-Limburg veel (kleinere) gemeenten met elkaar fuseerden. Door de grotere (vermeende) afstand tussen bestuur en burger, werden dorps- en wijkraden gezien als een noodzakelijke intermediair.
Oorspronkelijke rol
Dorps- en wijkraden richtten zich in eerste instantie logischerwijze met name op het gemeentelijk beleid wat relevant is voor hun eigen dorp, wijk of buurt. De gemeente vond het ook prettig dat ze in (vrijwel) ieder dorp en iedere wijk een klankbord had, die kon reageren op gemeentelijke plannen en projecten. Zo beschouwd werd de dorps- of wijkraad vaak als de spreekbuis van de buurt gezien. Hierdoor was de dorps- of wijkraad automatisch sterk op de gemeente georiënteerd. Sommige dorps- en wijkraden organiseerden ook verkiezingen. Immers, wie representatief voor eigen dorp of wijk wil zijn, dient gelegitimeerd te worden door de eigen inwoners. Met een groot draagvlak kon vervolgens ook makkelijker gelobbyd worden bij de overheid om zaken voor het eigen dorp of wijk voor elkaar te boksen.
Ontstaan en opkomst beweging van onderop
Halverwege de jaren 2000 komt er een nieuwe beweging op gang. Dit is de beweging van onderop, ook wel de bottom-up benadering genoemd. Deze beweging gaat uit van de kracht en energie van mensen in dorpen en wijken. Doordat mensen zelf met plannen en ideeën voor hun buurt of wijk komen, zich samenpakken in een groep en gezamenlijk uitvoering geven aan hun eigen plannen, zijn ze in staat op onderwerpen die dichtbij de buurt staan, vaak meer, beter en binnen een korter tijdsbestek te realiseren. Al gauw ontstaan er meer en meer bewonersinitiatieven die zich richten op allerlei zaken die in de buurt spelen, zoals op het gebied van zorg (o.a. huiskamerprojecten voor ouderen), groen (o.a. groenbeheer in eigen hand nemen) en duurzaamheid (gezamenlijk energie besparen en opwekken). Deze initiatieven richten zich vooral op de bewoners zelf en veel minder op de gemeente. De gemeente wordt wel gezien als facilitator en gesprekspartner, maar niet meer als de partij waar alles van afhangt. Vanzelfsprekend verandert met deze maatschappelijke ontwikkeling ook de rol van de dorps- en wijkraden.
Rol dorps- en wijkraden nu en in de toekomst
Steeds meer dorps- en wijkraden zien zichzelf als een bewonersplatform, dat initiatieven in eigen dorp of wijk aan elkaar koppelt, verbindingen tussen jong en oud legt en samenwerking tussen verenigingen stimuleert. De focus op de gemeente is daarbij van ondergeschikt belang geworden. De dialoog tussen bewoners en het leren van elkaar is veel belangrijker geworden. Een dorps- of wijkraad kan daarin een centrale, ondersteunende rol spelen. Ze is dan niet langer spreekbuis van het dorp naar de gemeente, maar een platform waarop bewoners het gesprek met elkaar aangaan. In een dorp of wijk spelen vaak meerdere belangen door elkaar, omdat nu eenmaal niet iedereen overal hetzelfde van vindt. De rol van lobbyist en spreekbuis naar de gemeente wordt dan vaak aan lokale actiegroepen overgelaten, die zich sterk maken voor een bepaald (deel)belang. Voor een dorps- of wijkraad is het in deze nieuwe rol minder relevant om representatief voor alle inwoners te zijn. Wél is het belangrijk dat je als dorps- of wijkraad alle inwoners met elkaar weet te verbinden.
Namens de VKKL,
Ralph Tangelder
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.